მაკედონია

მაკედონია (მაკედ. Македонија, ლათინური ალფავიტით: Makedonija), ოფიციალურად მაკედონიის რესპუბლიკა (მაკედ. Република Македонија, ლათინური ანბანით:Republika Makedonija) — ქვეყანა ბალკანეთის ნახევარკუნძულის ცენტრალურ ნაწილში, სამხრეთ ევროპაში. არის იუგოსლავიის ერთ-ერთი მემკვიდრე ქვეყანა. დამოუკიდებლობა გამოაცხადა 1991 წელს. გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის წევრი 1993 წელს გახდა, თუმცა საბერძნეთთან უთანხმოების გამო მისი დროებითი სახელი არის იუგოსლავიის ყოფილი რესპუბლიკა მაკედონია.^[6][7] (მაკედონიურად: поранешна Југословенска Република Македонија,^[8] ლათინური ალფავიტით: Poranešna Jugoslovenska Republika Makedonija), ასევე მოიხსენიებენ აბრევიატურით: FYROM.

მაკედონიას არ აქვს ზღვაზე გასასვლელი და ესაზღვრება შემდეგ ქვეყნებს: ჩრდილო-დასავლეთიდან კოსოვო, ჩრდილოეთიდან სერბეთი, აღმოსავლეთიდან ბულგარეთი, სამხრეთიდან საბერძნეთი და დასავლეთიდან ალბანეთი.^[9] ის მოიცავს ისტორიული მაკედონიის რეგიონის დიდ ნაწილს, მომლის დანარჩენი ნაწილები შედის საბერძნეთის და ბულგარეთის შემადგენლობაში. მაკედონიის დედაქალაქია სკოპიე რომლის მოსახლეობაც 2002 წლის აღწერის მიხედვით შეადგენდა 506 926 კაცს. სხვა დიდი ქალაქებია არიან: ბიტოლა, კუმანოვო, პრილეპი, ტეტოვო, ოჰრიდი, ველესი, შტიპი, კოჩანი, გოსტივარი, კავადარცი და სტრუმიცა. მაკედონიაში არის დაახლოებით 50 ტბა და 2000 მეტრზე მაღალი 16 მთა. არის გაერთიანებული ერებისა და ევროპის საბჭოს წევრი. 2005 წლიდან ასევე არის ევროპის კავშირის კანდიდატი და გაცხადებული აქვს ნატოს წევრობის სურვილი.

სექციების სია

  [ჩვენება] 

სახელწოდება[რედაქტირება]

მთავარი სტატია : დებატები მაკედონიის დასახელებაზე.

ქვეყნის დასახელება მოდის ბერძნული სახელწოდებიდან: Μακεδονία (მაკედონია),^[10][11] ასევე ეწოდებოდა ამ ტერიტორიაზე მოგვიანებით წარმოქმნილ სახელმწიფოს, ხოლო შემდგომში რეგიონს. დასახელება Μακεδόνες (მაკედონიელები) მომდინარებს ანტიკური ბერძნულის ზედსართავისგან - μακεδνός (მაკედნოს), რაც ნიშნავს "მაღალს, წვრილს",^[12] ასევე არის ვერსია, რომ დასახელება თავიდან აღნიშნავდა „მთიელს“ ან „მაღალს“,^[11][13][14] რაც შესაძლებელია მომდინარეობდეს, ანტიკური მაკედონიელების ფიზიკური მახასიათებლის ან მათი მაღალმთინაი საცხოვრებელი ადგილების გამო.

გეოგრაფია[რედაქტირება]

ქვეყანა მდებარეობს ბალკანეთის ნახევარკუნძულზე. მოსაზღვრე სახელმწიფოებია: ბულგარეთი, საბერძნეთი, ალბანეთი,სერბეთი და მონტენეგრო. ფართობი - 25.713 კვ.კმ.

სტატისტიკური რეგიონები[რედაქტირება]

მთავარი სტატია : მაკედონიის სტატისტიკური რეგიონები.

მაკედონიის სტატისტიკური რეგიონები

მაკედონია შედგება შემდეგი 8 სტატისტიკური რეგიონისგან:

• აღმოსავლეთი
• ჩრდილო-აღმოსავლეთი
• პელაგონია
• პოლოგი
• სკოპიე
• სამხრეთ-აღმოსავლეთი
• სამხრეთ-დასავლეთი
• ვარდარი

2004 წლის მიხედვით, სტატისტიკური რეგიონები დაყოფილია 84 თემად.

სახელმწიფო[რედაქტირება]

• სახელმწიფო სისტემა : დემოკრატიული რესპუბლიკა.
• სახელმწიფოს მეთაური : პრეზიდენტი გეორგე ივანოვი.
• მთავრობის მეთაური : პრემიერ-მინისტრი.
• საკანონმდებლო ორგანო : ერთპალატიანი პარლამენტი - სობრანიე (120 წევრი).
• ადმინისტრაციული დაყოფა : 123 მუნიციპალიტეტი (opstina).

დემოგრაფია[რედაქტირება]

ძირითადი ეთნიკური ჯგუფები, 2002.

ბოლო აღწერა 2002 წელს ჩატარდა რის მიხედვითაც მაკედონიის მოსახლეობა შეადგენდა 2,022,547 მაცხოვრებელს.^[15] ხოლო ბოლო ოფიციალური მონაცემები ეკუთვნის 2009 წელს რის მიხედვითაც მოსახლეობა არის დაახლოებით 2,050,671 ადამიანი.^[16] მათ შორის - მაკედონელები 67%, ალბანელები 23%, თურქები 4%, ბოშები 2%, სერბები 2%.

• სახელმწიფო ენა : მაკედონური (66.49%). გავრცელებული ენები : ალბანური (25.1%), თურქული (3.54%), რუმინული (1.90%), სერბული (1.22%), ბოსნიური (0.42%), ვლახური(0.34%), სხვა (0.95%).
• რელიგია: ბოლო მონაცემებით მოსახლეობის უმეტესობა არის მართლმადიდებელი - 64.7%, მოსახლეობის 33.3% არის ისლამის მიმდევარი, ხოლო 0.3% სხვა ქრისტიანულირელიგიების აღმსარებელი.
• დედაქალაქი: სკოპიე (506,926).
• უდიდესი ქალაქები: ბიტოლა (74,550), კუმანოვო (70,842), პრილეპი (66,246), ტეტოვო (52,915).

ეკონომიკა[რედაქტირება]

• რესურსები - ქრომი, ტყვია, თუთია, მანგანუმი, ვოლფრამი, ნიკელი, დაბალი ხარისხის რკინის მადანი, აზბესტი, გოგირდი, საშენი ხე-ტყე, სასოფლო-სამეურნეო მიწები.
• ეროვნული შემოსავალი ერთ სულზე - 1.700 $.
• ვალუტა - მაკედონური დენარი (MKD).

ისტორია[რედაქტირება]

1991 წელს კომუნისტური იუგოსლავიის დაშლის შემდეგ გამოცხადდა მაკედონიის რესპუბლიკის დამოუკიდებლობა. იგი იუგოსლავიის სოციალისტურ ფედერაციულ რესპუბლიკებს შორის შემავალი ერთადერთი ქვეყანა იყო, რომლის მიერ დამოუკიდებლობის გამოცხადებას ბელგრადის წინააღმდეგობა არ მოჰყოლია. დამოუკიდებლობის გამოცხადებისთანავე 500 ამერიკელი ჯარისკაცი იქნა გაგზავნილი გაეროს მანდატით მშვიდობის შესანარჩუნებლად. პრეზიდენტმა კირო გლიკოროვმა შესძლო ჩამოეყალიბებინა კარგი ურთიერთობები ბელგრადთან და სხვა რესპუბლიკებთან. მაკედონია __ ამ სახელის წინააღმდეგ გაილაშქრა საბერძნეთმა, ვინაიდან მისი ჩრდილოეთი ოლქი, რომლის ცენტრია სალონიკი, ატარებს იგივე სახელს. აღსანიშნავია, რომ ისტორიული მაკედონიის ტერიტორია სამი მეზობელი სახელმწიფოს - საბერძნეთის, ბულგარეთის და დღევანდელი მაკედონიის რესპუბლიკის მიწებს მოიცავდა.

მემკვიდრეობა[რედაქტირება]

• ღირშესანიშნაობანი - ძველბერძნული ქალაქის ჰერაკლეის ნანგრევები; მეფე სამუილის ციხე-სიმაგრე (XI ს.); სტრუმნიცის ციხე (XI ს.); წმ. სოფიის ბაზილიკა ოხრიდში (XI ს.); წმ. მიხეილის ეკლესია ლესნოვოში; ოჰრიდი და მისი ტბები.

ტურიზმი[რედაქტირება]

მთავარი სტატია : მაკედონიის ტურიზმი.

ტურიზმი მაკედონიაში ეროვნული ეკონომიკის ერთ-ერთი მსხვილი სექტორია. ბუნებრივი და კულტურული ღირსშესანიშნაობების სიუხვე მაკედონიას ტურისტულად საკმაოდ მიმზიდველს ხდის. ყოველწლიურად, მაკედონია საშუალოდ 700 000 ტურისტს იღებს.^[17]