ავსტრია

ავსტრიის რესპუბლიკა (გერმ. Republik Österreich) — ფედერალური სახელმწიფო ცენტრალურ ევროპაში. ჩრდილოეთით ესაზღვრება გერმანია და ჩეხეთი, აღმოსავლეთით — უნგრეთი და სლოვაკეთი, სამხრეთით — სლოვენია და იტალია, დასავლეთით - შვეიცარია და ლიხტენშტაინი. ფართობი — 83,8 ათასი კმ². მოსახლეობა — 8 316 487. დედაქალაქი — ვენა. სახელმწიფო ენა — გერმანული.^[4] ასევე ოფიციალური ენებია: გრადიშიულ-ხორვატიული, უნგრული და სლოვენური.^[5] დღესასწაული — 26 ოქტომბერი, მუდმივი ნეიტრალიტეტის გამოცხადების დღე (1955).

სექციების სია

  [ჩვენება] 

სახელწოდება[რედაქტირება]

996 წლის დოკუმენტი Ostarrîchi document. სადაც პირველად იყო გამოყენებული ტერმინი: Ostarrîchi

• ოფიციალური: ქართულად — ავსტრიის რესპუბლიკა; გერმანულად — გერმ. Republik Österreich.
• ეტიმოლოგია — IX საუკუნეში იგი ფრანკთა იმპერიის განაპირა აღმოსავლეთ ნაწილს წარმოადგენდა და კარლოს დიდი მას Ostarrîchi-ს უწოდებდა, რაც „აღმოსავლეთის ქვეყანას“ ნიშნავს. პირველად ეს ტერმინი გამოყენებულ იყო 996^[6] წელს, დოკუმენტში: Ostarrîchi document. XI საუკუნეში გამოჩნდა ტერმინი Ostarrichi. აქედანაა მიღებული მისი დღევანდელი სახელი Osterreich — გერმანულად, Autriche — ფრანგულად და Austria — ლათინურად.
• ქვეყნის კოდი — AT.

გეოგრაფია[რედაქტირება]

მთავარი სტატია : ავსტრიის გეოგრაფია.

ავსტრიის ფედერაცია

ავსტრია მდებარეობს ცენტრალურ ევროპაში, მოსაზღვრე ქვეყნებია: გერმანია, ჩეხეთი, სლოვაკეთი, უნგრეთი, სლოვენია, იტალია,შვეიცარია, ლიხტენშტაინი.

• ფართობი — 83 900 კმ².
• ბუნება: ქვეყნის ¾ ალპებს უკავია. უმაღ. მწვერვალი — გროსგლოკნერი 3 797 მ; უდიდესი მდინარეები (კმ) — დუნაი 350 (სულ 2860),მური 348 (სულ 444), ინი 280 (სულ 510); უდიდესი ტბა — (კმ²) - ნოიზიდლერზეე 132 (სულ 152); კლიმატი — კონტინენტური, ალპური.
• ბუნებრივი რესურსები — რკინის მადანი, ნავთობი, საშენი ხე-ტყე, მაგნეზიტი, ტყვია, ქვანახშირი, სპილენძი, ჰიდროენერგია.

სახელმწიფო[რედაქტირება]

კანცლერის რეზიდენცია

• პოლიტიკური სისტემა — დემოკრატიული ფედერაციული რესპუბლიკა.
• სახელმწიფოს მეთაური — პრეზიდენტი.
• მთავრობის მეთაური — კანცლერი .
• საკანონმდებლო ორგანო — ორპალატიანი პარლამენტი (183+62 წევრი).
• ეროვნული დღესასწაული — 26 ოქტომბერი, მუდმივი ნეიტრალიტეტის შესახებ კანონის მიღების დღე (1955).

ადმინისტრაციული დაყოფა[რედაქტირება]

ავსტრიის 9 მხარე

ავსტრია ადმინისტრაციულ-ტერიტორიულად იყოფა 9 მხარედ (Bundesland), მათ შორის არის დედაქალაქი ვენა. მხარეებს აქვთ თავისი კონსტიტუციები, პარლამენტები და მთავრობები. ავსტრიის მხარებია (ფრჩხილებში ადმინისტრაციული ცენტრები):

• ვენა (ვენა)
• ბურგენლანდი (აიზენშტატი)
• ზალცბურგი (მიწა) (ზალცბურგი)
• ზემო ავსტრია (ლინცი)
• კარინტია (კლაგენფურტი)
• ტიროლი (ინსბრუკი)
• ფორარლბერგი (ბრეგენცი)
• ქვემო ავსტრია (სანქტ პიოლტენი)
• შტირია (იგივე შტაიერმარკი, გრაცი)

დემოგრაფია[რედაქტირება]

• მოსახლეობა — 8 414 638 (2010), მათ შორის ავსტრიელები 91%, გერმანელები 3%, დანარჩენი — ხორვატები, სლოვენები, უნგრელები, ჩეხები, სლოვაკები, ბოშები.
• ენა — გერმანული.
• რელიგია — კათოლიციზმი 84%, პროტესტანტიზმი 6%.
• ქალაქები (ათ.) — ვენა (1 523, აგლომ. — 2 041), გრაცი (219), ლინცი (185), ზალცბურგი (145), ინსბრუკი (116), კლაგენფურტი (90).

ეკონომიკა[რედაქტირება]

მარიახილფი, სავაჭრო გამზირივენაში

ავსტრია მაღალგანვითარებული ინდუსტრიული ქვეყანაა, ე.ე.პ. მოცულობით (225 მლრდ $) მსოფლიოში 22-ე ადგილი უკავია..

• წამყვანი დარგები - შავი მეტალურგია, მანქანათმშენებლობა, ელექტროტექნიკური, ქიმიური და ელექტროენერგეტიკული მრეწველობა.
• ე.ე.პ. სტრუქტურა (%) - სოფლის მეურნეობა - 2, მრეწველობა - 40, მომსახურება - 67;
• ე.ე.პ. (1 სულზე) - 27.920 $.
• ექსპორტი - მანქანათმშენებლობის პროდუქცია, სატრანსპორტო მოწყობილობანი, ქაღალდი და ცელულოზა, ლითონი, ფოლადი.
• უდიდესი კომპანიები - აუსტრიან ეირლაინზი, ბანკი რაიფაიზენი.
• ბიუჯეტი - 53,000 მლნ $.
• ვალუტა - ევრო (EUR); 2002 წლამდე ავსტრიული შილინგი.

ისტორია[რედაქტირება]

ავსტრია ევროპის კავშირსშეუერთდა 1995 წელს, ხოლორეფორმის ტრაქტატს ხელი 2007 წელს მოაწერა

ავსტრიის ტერიტორიაზე ადრეული ცხოვრების პერიოდი განეკუთვნება პალეოლითის ხანას. ბევრია რკინის ხანის არქეოლოგიური კულტურა. ქვეყნის ტერიტორიაზე სახლობდნენ ილირიული ხალხები, რომლებსაც ძვ.წ. 500-400 წლებში კელტები შეესივნენ. მდინარე დუნაის სამხრეთით მდებარე ტერიტორიები რომაელებმა დაიპყრეს და გაჩნდა რომაული ცენტრები: ვინდობონა (ვენა), იუვავუმი (ზალცბურგი), მუტენი (ლაითის ბრუკი) და სხვა.

• XX ს. - ავსტრიის რესპუბლიკა შეიქმნა 1918 წელს ავსტრო-უნგრეთის ჰაბსბურგთა იმპერიის დაშლის შემდეგ. ოკუპირებულ იქნა ჰიტლერული მესამე რეიხის მიერ 1938 წელს. ანტიფაშისტური კოალიციის შესვლის შედეგად აღდგა კონსტიტუცია, თუმცა დამოუკიდებლობა აღიარებულ იქნა მხოლოდ 1955 წელს. ევროპულ თანამეგობრობას ავსტრია შეუერთდა 1989 წელს.

მემკვიდრეობა[რედაქტირება]

მთავარი სტატია : იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძეგლები ავსტრიაში.

• ვენა - ისტორიული ცენტრი, ბელვედერის პარკი, შონბრუნის სასახლე (XVI ს.) და ბაღები, მსოფლიოში უძველესი ზოოპარკი (1752 წ.);
• ზალცბურგი - ისტორიული ცენტრი, მოცარტის სახლ-მუზეუმი, XI ს-ის ციხე;
• გრაცი - ტევტონთა ორდენის რაინდთა ტაძარი (XIII ს.);
• ინსბრუკი - ფიურსტენბერგის ციხე (XV ს.), იმპერატორის სასახლე (XVII ს.).

ტურიზმი[რედაქტირება]

მთავარი სტატია : ავსტრიის ტურიზმი.

ცნობილი ავსტრიელები[რედაქტირება]

იხ. ცნობილი ავსტრიელები

• კომპოზიტორები და მუსიკოსები – ვოლფგანგ ამადეუს მოცარტი, იოზეფ ჰაიდნი, იოჰან შტრაუსი (მამა), იოჰან შტრაუს II, ფრანც შუბერტი, ჰერბერტ ფონ კარაიანი, ჯო ზავინული;
• მსახიობები - რომი შნაიდერი, არნოლდ შვარცენეგერი;
• მეცნიერები - ლუდვიგ ბოლცმანი, ქრისტიან დოპლერი, გრეგორ მენდელი, ერვინ შრიოდინგერი;
• ფილოსოფოსები – რუდოლფ შტაინერი, ზიგმუნდ ფროიდი;
• მხატვარი - ოსკარ კოკოშკა, გუსტავ კლიმტი, ეგონ შილე, რუდოლფ ჰაუსნერი, ჰერმან ნიჩი, არნულფ რაინდერი;
• მწერლები - შტეფან ცვაიგი, ბერტა ფონ ზუტნერი;
• პოლიტიკოსები - მარი ანტუანეტი, ადოლფ ჰიტლერი, ბრუნო კრაისკი, კურტ ვალდჰაიმი, თეოდორ ჰერცლი (ისრაელის დამაარსებელი), იორგ ჰაიდერი.
• სპორტსმენი - ნიკი ლაუდა (ავტორბოლა).