კვიპროსი

• ოფიციალური — კვიპროსის რესპუბლიკა.
• ეროვნული: ბერძნული — Κύπρος; Kypriake Dimukratia; თურქული — Kibris; Kibris Cumhuriyeti.
• ეტიმოლოგია: სახელწოდება მომდინარეობს სპილენძის ლათინური ფორმიდან cuprum, მართლაც ქვეყანა უხსოვარი დროიდანვე ცნობილია სპილენძის საბადოებით.

გეოგრაფია[რედაქტირება]

რესპუბლიკის ფართობი შეადგენს 9 251 კმ²-ს, მათ შორის 37 % დღემდე მიტაცებული აქვს თურქეთს (3 355 კმ²) და მის ტერიტორიაზე ჩამოყალიბებულია არაღიარებული ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკა.

სახელმწიფო[რედაქტირება]

• სახელმწიფო სისტემა — დემოკრატიული რესპუბლიკა (ბერძნული და თურქული ზონები).
• სახელმწიფოს მეთაური — პრეზიდენტი დიმიტრიოს ქრისტოფიასი ბერძნულ ზონაში და პრეზიდენტი რ. დენქთაში თურქულ ზონაში.
• საკანონმდებლო ორგანო — ერთპალატიანი პარლამენტი (80 წევრი) — ბერძნულ ზონაში; ერთპალატიანი პარლამენტი (50 წევრი) — თურქულ ზონაში.

ადმინისტრაციული დაყოფა[რედაქტირება]

მთავარი სტატია : კვიპროსის ადმინისტრაციული დაყოფა.

კვიპროსის რესპუბლიკა იყოფა 6 რაიონად (ბერძნ. επαρχίες, ეპარქია).

• ნიქოზია (Λευκωσία ლევქოზია, თურქ. ლევკოშა) — იყოფა ბერძნულ და თურქულ სექტორებად;
• კირენია (Κερύvεια, თურქ. გირნე) — მთლიანად თურქულ სექტორშია;
• ლარნაკა (Λάρνακα, თურქ. იშქელე) — ბერძნული სექტორი, მცირე ნაწილი თურქულ სექტორში;
• ლიმასოლი (Λεμεσός ლემესოსი) — ბერძნული სექტორი;
• პაფოსი (Πάφος, თურქ. ბაფი) — ბერძნული სექტორი;
• ფამაგუსტა (Αμμόχωστος ამოხოსტოსი, თურქ. გაზიმაგუშა (მაგუშა) — უდიდესი ნაწილი მდებარეობს თურქულ სექტორში, სამხრეთი ნაწილი ბერძნულ სექტორში.

დემოგრაფია[რედაქტირება]

• მოსახლეობა — 0.8 მილიონი (2009), მათ შორის ბერძნები 85 % და თურქები 12 %.
• სახელმწიფო ენები — ბერძნული და თურქული.
• რელიგია — მართლმადიდებლობა და ისლამი.
• დედაქალაქი — ნიქოზია (198 + 46 ათასი, გაყოფილია ორ ნაწილად).
• ქალაქები — ლიმასოლი (149), ლარნაკა (46), ფამაგუსტა (გაზიმაუშა, 36), პაფოსი (33).

ეკონომიკა[რედაქტირება]

• რესურსები — სპილენძი, პირიტი, აზბესტი, თაბაშირი, საშენი ხე-ტყე, მარილი, მარმარილო, თიხა.
• ექსპორტი — ტანსაცმელი, ფეხსაცმელი, ღვინო, კარტოფილი, ციტრუსები.
• ვალუტა — ევრო (2008 წლის 1 იანვრამდე — კვიპროსის ფუნტი), თურქულ ზონაში — თურქული ლირა.

ისტორია[რედაქტირება]

1963 წელს რეაქციულმა ძალებმა გამოიწვიეს შეირაღებული შეტაკება ბერძნულ და თურქულ თემებს შორის. 1974 წელს კუნძულის ჩრდილოეთში თურქეთმა გადმოსხა თავისი შეიარაღებული ძალები და მოახდინა მისიოკუპაცია, სადაც მოგვიანებით (1976) გამოცხადებულ იქნა „ჩრდილოეთ კვიპროსის თურქული რესპუბლიკა“. ეს იყო რეაქცია იმ ძალების წინააღმდეგ, რომლებიც ცდილობდნენ კვიპროსის მიერთებას საბერძნეთისათვის.გაეროს ეგიდით 1988 წელს დაიწყო მოლაპარაკებების პროცესი ქვეყნის მომავალი გაერთიანებისათვის, რომელიც დღემდე უშედეგოდ გრძელდება. კვიპროსის ევროკავშირში გაწევრიანებამ ახალი იმპულსი მისცა პრობლემის მოწესრიგებას.

მემკვიდრეობა[რედაქტირება]

ისტორიული მუზეუმი ნიქოზიაში, ამატუსის ფინიკიური კოლონის ნაშთები, ვენეციური ციხე-სიმაგრე (XII ს.), პაფოსი, ტროოდოსის მთიანეთის ძეგლები.

ბრიტანული კოლონიზაციის, რომელიც 1959 წლამდე გაგრძელდა, ყველაზე თვალშისაცემი მემკვიდრეობაა მარცხენამხრიანი საავტომობილო მოძრაობა და ინგლისური ენის ცოდნა.

ნიქოზია და კოლოსი ცნობილია თავიანთი ციხე–სიმაგრეებით. სწორედ კვიპროსში ნახავთ ლაზარეს სამარხს, წმინდა პეტრეს კოლონას და ლიმასოლი, თავისი სასახლე-ციხე-სიმაგრით,სადაც 1191 წელს ლეგენდარულმა მეფემ რიჩარდ ლომგულად წოდებულმა ქორწილი გამართა, მეფემ კუნძული იერუსალიმისკენ მიმავალმა დაიპყრო.

მართმადიდებლური კვიპროსის მონასტრების უმრავლესობას იუნესკო იცავს. მათ შორის ყველაზე ცნობილი კიკოსია, რომელიც ღვთისმშობლის სასწაულმოქმედი ხატით არის ცნობილი. ხატის დანახვა ადამიანს არ შეუძლია: მას სპეციალური ქსოვილით ფარავენ და მხოლოდ პატარა ”ფანჯარას” უკეთებენ, რომელსაც რელიგიური დღესასწაულების დროს აღებენ. ოდითგანვე ითვლებოდა, რომ ვინც ხატს დაინახავდა ის დბრმავდებოდა. როდესაც ბერები ქსოვილს ცვლიან, მაშინაც ხატს ყველა იქ დამსწრემ თვალი უნდა აარიდოს.

ხმელთაშუა ზღვის ამ ქვეყანაში ღვინის ნამდვილი კულტია. როგორც ამბობენ კუნძულზე ორი სახის ღვინოა : კარგი და უფრო კარგი.

კვიპროსელები ამტკიცებენ, რომ ქვეყანაში დანაშაული თითქმის არ ხდება. ამას მეტყველებს ერთადერთი ციხე, რომელშიც ძირითადად ვადაგასული პასპორტების მქონე ტურისტები იხდიან სასჯელს. ეს გასაკვირი სულაც არაა, რადგან ამ ქვეყანაში ჩასულ ტურისტს, იმის მიუხედავად, რომ მის ვიზას ვადა გაუვიდა, მიწიერ სამოთხესთან განშორება უჭირს